De snelle stijging van gevangenisbevolkingen in Latijns-Amerika – de regio met de snelst groeiende gevangenispopulatie ter wereld – verergert het probleem van tuberculose in een regio waar het aantal gevallen toeneemt, terwijl het wereldwijd juist afneemt. Dit blijkt uit een studie gepubliceerd in The Lancet Public Health.
In tegenstelling tot eerdere aannames dat hiv/aids de belangrijkste risicofactor voor tuberculose in de regio was, concludeert de studie dat opsluiting een grotere rol speelt. Terwijl de wereldwijde incidentie van tuberculose tussen 2015 en 2022 met 8,7% daalde, steeg deze in Latijns-Amerika met 19%. Onderzoekers maakten gebruik van wiskundige modellen en toonden aan dat deze toename verband houdt met de exponentiële stijging van het aantal gevangenen, meer dan met traditionele risicofactoren zoals hiv/aids, roken, drugsgebruik en ondervoeding.
Belangrijkste bevindingen
De studie richt zich op zes landen – Brazilië, Colombia, Mexico, Argentinië, Peru en El Salvador – die samen bijna 80% van de geregistreerde tuberculosegevallen in de regio en meer dan 82% van de gevangenispopulatie vertegenwoordigen. Tussen 1990 en 2019 groeide de gevangenisbevolking in deze landen van 260.363 naar 1.322.355 mensen.
Dr. Julio Croda van de Braziliaanse Oswaldo Cruz Foundation, een van de auteurs van het onderzoek, stelt dat ongeveer een derde van alle tuberculosegevallen sinds 1990 in deze landen verband houdt met opsluiting. In El Salvador, dat al het hoogste aantal gevangenen per hoofd van de bevolking had, vond in 2019 naar schatting 44% van de tuberculosegevallen plaats in gevangenissen.
Gevolgen van massale opsluiting
De situatie in El Salvador is bijzonder ernstig sinds president Nayib Bukele in 2022 een noodtoestand uitriep om criminele bendes aan te pakken. De massale opsluiting die volgde, heeft volgens de studie “catastrofale gevolgen voor tuberculose” in het land. Tuberculose komt 26 keer vaker voor bij gedetineerden dan in de algemene bevolking, aldus Croda.
De overvolle gevangenissen, gebrek aan ventilatie en licht, en de slechte gezondheidstoestand van gedetineerden (vaak door roken of ondervoeding) creëren een ideale omgeving voor de verspreiding van de ziekte.
Structurele problemen
Volgens Juan Pappier van Human Rights Watch zijn de stijgende gevangenispercentages in Latijns-Amerika te wijten aan overmatig gebruik van voorlopige hechtenis en langere gevangenisstraffen, vaak als onderdeel van populistische maatregelen in de strijd tegen drugs.
“Deze strategieën hebben weinig effect gehad op het terugdringen van moord- en afpersingspercentages, en hebben in plaats daarvan criminele organisaties binnen gevangenissen versterkt, zoals Brazilië’s PCC en Venezuela’s Tren de Aragua,” zegt Pappier.
Socioloog Julita Lemgruber wijst erop dat gedetineerden die aan tuberculose worden blootgesteld, na hun vrijlating een bron van verdere verspreiding van de ziekte kunnen worden. Dit benadrukt volgens haar de noodzaak van betere gezondheidszorg in gevangenissen.
Verlies van kansen
De studie schat dat stabiele opsluitingspercentages sinds 1990 in de zes onderzochte landen minstens 34.393 minder gevallen van tuberculose in 2019 hadden kunnen betekenen – ongeveer 27% van de totale gevallen dat jaar.
Zelfs als landen zoals El Salvador onmiddellijk hun beleid van massale opsluiting zouden beëindigen, zou het meer dan een decennium duren voordat de ziekte terugkeert naar eerdere niveaus. Decarceratie en alternatieve strafmaatregelen worden genoemd als mogelijke oplossingen om het tij te keren.
Oplossingen
Naast een vermindering van het aantal gevangenen, pleiten experts voor betere leefomstandigheden in gevangenissen en meer toegang tot gezondheidszorg, inclusief diagnostische tests voor tuberculose. “Gezondheidsdiensten bereiken deze bevolkingsgroepen vaak niet,” zegt Croda.
Pappier benadrukt dat beleidsmakers zich zouden moeten richten op alternatieve straffen voor niet-gewelddadige overtredingen en een strategische aanpak tegen criminele netwerken in plaats van massale opsluiting.
De studie roept op tot een heroverweging van het strafbeleid in Latijns-Amerika om zowel volksgezondheid als veiligheid te verbeteren. “Gezondheidszorg in gevangenissen moet niet worden gezien als een luxe, maar als een noodzakelijke maatregel om zowel gevangenen als de algemene bevolking te beschermen,” aldus Croda.
