In de stad Guwahati, in het noordoostelijke puntje van India, is een klein huis omgebouwd tot museum. De 30-jarige Vishal Kalita heeft ruim tien jaar door het land gereisd om oude cassettebandjes te vinden en te kopen, vergeten in de Indiase pakhuizen en tweedehandswinkels. Het resultaat? Een privéarchief met tienduizenden muziekopnames, honderden cd’s en zeldzame posters van artiesten uit alle hoeken van de wereld.
Maar de focus van zijn collectie ligt volgens een BBC-rapport op één man: Zubin Garg, een zanger en componist uit de staat Assam, die voor miljoenen Indiërs meer is dan een kunstenaar – hij is een symbool van culturele identiteit.
Zubin Garg stierf afgelopen september in Singapore, op 52-jarige leeftijd, terwijl hij daar was voor een muziekevenement. Het nieuws van zijn dood bracht Assam in rouw. Nog maar een paar dagen geleden had hij Kalita’s huis bezocht. Toen hij de verzameling van zijn liedjes zag – meer dan 38.000 opnames, waarvan er vele nergens anders bestaan - was hij ontroerd: ‘Je deed me denken aan liedjes waarvan ik het bestaan vergeten was’, had hij gezegd.
Tegenwoordig leidt Kalita een netwerk van fans en vrienden van de kunstenaar, die proberen zijn werk te redden, digitaliseren en beschikbaar te maken voor het publiek, terwijl ze ervoor zorgen dat de royalty’s en opbrengsten teruggaan naar zijn familie.
Maar de onderneming stuit op een groot probleem: niemand weet zeker wie de eigenaar is van de muziek van Zubin Garg. De rechten zijn verspreid onder oude producenten, bedrijven en distributeurs die vaak niet meer bestaan of zelfs geen contracten meer hebben. Veel van zijn liedjes kunnen dus niet legaal op digitale platforms worden geüpload, omdat dit een inbreuk op het auteursrecht zou vormen.
Volgens auteursrechtadvocaat Neil Mason maakt de Indiase wet (Copyright Act 1957) een duidelijk onderscheid tussen rechten op songteksten, compositie en opname. Componisten en tekstschrijvers zijn de oorspronkelijke eigenaren van hun werken, maar de producer wordt beschouwd als de ‘maker’ van de opname – en dus de oorspronkelijke eigenaar van het auteursrecht. De daaropvolgende keten van licenties en overdrachten wordt vaak chaotisch, vooral wanneer bedrijven van eigenaar wisselen, sluiten of er niet in slagen adequate administratie bij te houden.
In het geval van Garg proberen vrienden en collega’s nu zijn discografie in kaart te brengen, te identificeren welke credits zijn geregistreerd bij de Indian Performing Right Society (IPRS) en de rechten voor zijn gezin veilig te stellen.
Garg heeft in meer dan 40 talen en dialecten gezongen en heeft een brug geslagen tussen traditionele en moderne Indiase muziek. Veel van zijn liedjes zijn nooit gedigitaliseerd en dreigen verloren te gaan als ze nu niet worden bewaard. “Ik wil ze onder de herinnering van het publiek brengen, zodat ze weer tot leven kunnen komen”, zegt Kalita. “Zubin Garg zal voortleven door zijn muziek – en dit is het minste wat ik voor hem kan doen.”
De inspanningen van de fans herinneren hem eraan dat de strijd om eigendom van en toegang tot muziek niet alleen legaal is, maar ook diep cultureel: wie heeft het recht om de nagedachtenis van een artiest te behouden, te delen en door te geven?
