Om aan de Europese Commissie te solliciteren, eind april, wil elke lidstaat die de nieuwe ontsnappingsclausule voor defensie-uitgaven activeren. De Commissie zal vervolgens de eisen onderzoeken en aanbevelingen doen in juni, waarbij de EU-raad in juli de definitieve beslissing neemt, na sterk overleg. De clausule die van toepassing is van 2025 tot 2028 zal de lidstaten de hoogste fiscale flexibiliteit toestaan om de defensie-uitgaven te verhogen, zonder de nieuwe strikte regels van het stabiliteits- en ontwikkelingspact te schenden.
Volgens overheidsagenten zal de toepassing van deze clausule een positieve gebeurtenis zijn voor Griekenland. Vanwege de geopolitieke positie heeft het land een hoger percentage van het BBP in de verdediging vergeleken met andere Europese landen. In 2022 bedroegen de uitgaven voor defensie 2,6% van het BBP, waardoor het doel van de NAVO werd overschreden en het Europese gemiddelde voor defensie-uitgaven werd overtroffen.
De nieuwe Escape-clausule, ook wel bekend als de “White Bible”, is een mechanisme waarmee lidstaten de overheidsuitgaven in kritieke perioden kunnen verhogen, zonder de fiscale regels van de EU te overtreden. Deze clausule wordt exclusief geactiveerd voor defensieve kosten, waardoor regeringen meer geld kunnen besteden aan het versterken van hun militaire capaciteiten zonder deze kosten mee te tellen voor hun specifieke fiscale doelen.
De flexibiliteit die de clausule biedt, is zowel van toepassing op investeringen als op de huidige kosten die gerelateerd zijn aan defensie. Dit omvat onder andere de aanschaf van militaire uitrusting, de bouw en upgrading van militaire infrastructuur, de werving en training van militair personeel en onderzoek en ontwikkeling op het gebied van defensie.
Na het verstrijken van de ontsnappingsclausule moeten lidstaten hun defensie-uitgaven blijven financieren via hun jaarlijkse begroting. Indien er voor 2028 al bevelen zijn ondertekend maar nog niet uitgevoerd, kunnen deze alsnog onder de clausule vallen, mits ze binnen 1,5% van het BBP blijven. In 2028 zal de EU de situatie herzien en kan de flexibiliteit verlengd worden indien geopolitieke omstandigheden dit vereisen.
Het voorbeeld van Griekenland wordt genoemd, waarbij het land besluit om een nieuw anti-vliegtuigsysteem van 2 miljard euro aan te schaffen in 2025. Met een BBP van 240 miljard euro valt dit binnen het plafond van de clausule van 3,6 miljard euro. Door deze aankoop binnen de limiet te houden, zal Griekenland geen fiscale boetes van de EU ontvangen.
Duitsland wordt genoemd als een land dat aanzienlijk zal profiteren van de flexibiliteit die de clausule biedt, gezien de omvang van de economie en de bevolking. Aan de andere kant zullen landen met tekorten, zoals Frankrijk, Italië, Spanje en België, de clausule met spaarzaamheid moeten toepassen. Al met al markeert deze nieuwe Escape-clausule een belangrijke stap voor de EU om haar autonomie in defensie te vergroten en de afhankelijkheid van derde landen te verminderen.
