De relaties tussen Rusland en Turkije zijn altijd al gecompliceerd geweest, maar de recente ontwikkelingen in Syrië lijken de spanningen tussen de twee landen verder op te voeren. De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan, die al lange tijd streefde naar de val van het Assad-regime, lijkt nu de overhand te hebben in Syrië. De nieuwe entiteit die hij probeert op te bouwen vanaf nul, de HTS en zijn interim-president, lijken afhankelijk te zijn van de Turkse belangen. Ankara wint op verschillende niveaus, niet alleen kleine belangen, maar ook de wereldwijde spelers en regelaars van de machtsverhoudingen, en dit is zeker een van de momenten waarop de Turkse president zijn stempel wil drukken op de geschiedenis.
De veranderingen van deze omvang en de daaruit voortvloeiende schommelingen produceren echter niet alleen winnaars, maar ook verliezers. De grote verliezer, naast Bashar al-Assad, is duidelijk de trouwste bondgenoot van hem door de jaren heen: Moskou. In Syrië heeft Vladimir Poetin persoonlijk niet alleen geïnvesteerd, maar ook alle middelen gegeven die Assad nodig had, zelfs voor de meest gruwelijke misdaden tegen het Syrische volk. Rusland en zijn gevechtsvliegtuigen hebben de “Stille Keizerrijk” 13 jaar lang van 2011 tot en met december vorig jaar van adem voorzien. De val van Assad en vooral de snelheid waarmee deze kwam, heeft niet alleen het regime zelf blootgelegd, maar ook Moskou, dat – net als de VS in Afghanistan – slecht terugtrok uit de regio. Het grote verschil met de VS is echter dat Rusland nergens anders in de oostelijke Middellandse Zee zo kritische bases heeft als die in Syrië.
Deze tectonische verandering en de voortdurende publieke tussenkomsten van Ankara in Syrië lijken oude vijandigheden in Moskou wakker te schudden. Er zijn steeds meer berichten in Russische media die spreken van Turkse provocaties die niet onbeantwoord kunnen blijven in de regio. Historisch gezien hadden Rusland en Turkije zelden een “gunstige” wind in hun interstatelijke relaties. Van het verre 1568 tot de Eerste Wereldoorlog, botsten het Ottomaanse Rijk en Rusland 11 keer.
Naast Israël, waarmee het duidelijk in “conflict” verkeert – zij het nog steeds theoretisch – moet Ankara serieus rekening houden met de manier waarop Moskou de schadelijke veranderingen in Syrië ziet. Turkije is een grootmacht, maar in geen geval – en daarvan is de Turkse president zich bewust – de grootmacht die het Ottomaanse Rijk was. Het is niet eenvoudig, zelfs niet gemakkelijk, hoe dynamisch Ankara vandaag de dag ook is, om niet alleen tegenover één, maar zelfs twee verschillende “spelers” te staan. Niemand beweert vandaag dat Vladimir Poetin bereid is om voor Syrië te “bloeden”, gezien het driejarige conflict in Oekraïne en wat dit zowel binnen als buiten Rusland heeft veroorzaakt. Toch zouden de problemen voor Ankara zich niet alleen moeten concentreren op militaire terreinen, maar ook op diplomatieke gebieden.
Als de VS, die steeds vaker spreken over “bescherming van minderheden, vooral de Koerden,” stilzwijgende steun vinden, en niet rechtstreeks (we hebben natuurlijk veel gezien…) van Rusland, dan zal Turkije een blok tegen zich hebben dat geen enkele andere speler op de planeet ooit heeft weten te verenigen.
